“Robotlar olimpiyatlara katılamaz”: Yapay Zeka Sanatına Etik Açıdan Bir Bakış

Hikaye şöyle: Bir video oyunu tasarımcısı olan Allen, girişini “Midjourney” adlı bir yapay zeka kullanarak yaratıyor. Öncelikle Midjourney ve bunun gibi diğer uygulamaların -mesela DALL·E 2, Stable Diffusion veya Lensa’nın- nasıl çalıştığına açıklık getirelim:

“Midjourney”, bir insandan girdi alan (genellikle metin istemleri ve parametreler, aynı zamanda diğer görüntüler aracılığıyla) ve benzersiz görüntüler üretmek için çok miktarda görüntü verisi üzerinde eğitilmiş bir makine öğrenimi algoritması kullanan bir yapay zeka görüntü oluşturma aracıdır.

Allen, bu şekilde son üç esere varmadan önce yüzlerce (900 civarı) görüntü oluşturduğunu iddia ediyor. Daha sonra Adobe Photoshop kullanarak bazı ekstra düzenlemeler yapıp ve "Gigapixel" adlı başka bir uygulamayla çözünürlüklerini artırıyor. Ve ortaya çıkan eser Colorado Eyalet Fuarı'na "dijital teknolojiyi yaratıcı veya sunum sürecinin bir parçası olarak kullanan sanatsal uygulama" olarak tanımlanan dijital sanatlar kategorisi altında sunuluyor ve kazanıyor. Allen, yarışmayı görüntünün yapay zeka ile oluşturulduğunu bildirdiğini iddia ediyor. Buna karşılık yarışmanın yargıçları bunun farkında olmadıklarını söylüyorlar. Yine de, eserin kendisine dayanarak ilk sırayı vereceklerini, ya da ödülü geri almayacaklarını söylüyorlar. Kısacası jüri kararını verdiği için iş işten geçmiş oluyor.

“Bu yapay zeka sanatından ziyade üretken sanat değil mi? Yani, bir sonuca ulaşmak için bir sinir ağı kullanmak yerine yalnızca bir dizi tanımlanmış kuralı takip etmiyor mu? Bilmiyorum yanlış olabilirim.” @glitchofreality

“Gözlerimizin önünde sanatın ölümünü izliyoruz — eğer yaratıcı odaklı işler makinalardan güvenli değilse, yüksek yetenek gerektiren işler bile işe yaramaz olma riskiyle karşı karşıya

O zaman elimizde ne olacak?” @OmniMorpho

“Sanatçılar her zaman otobüsün altına atılmıştır ve bu, bunun en yeni ve ürkütücü örneği. Bu geleneksel resimlerden sonra fotoğrafın karşılığı değil. Bu bir pizza sipariş etmek, bunu bir yemek yarışmasında sizin pizzanız olarak sunmak ve KAZANMAK ile eşdeğer.” @heartlessmushr1

“Bu, robotların Olimpiyatlara katılmasına izin vermememizle tamamen aynı nedenle berbat.” @fluxophile

Kargaşa şaşırtıcı olmasa da, herkes aynı itirazlara sahip değil.

Yarışmanın etrafında dönen ilk büyük etik soruyu ele alalım: Allen'ın yapay zeka tarafından oluşturulan eseri sunması ve eserlerini elle yaratan diğer sanatçılara karşı mavi kurdele ile ödüllendirilmesi yanlış mıydı? Yarışmanın dijital sanat tanımı, yapay zeka tarafından oluşturulan eserlerin uygun olduğu kadar genişti. Çalışma “Jason M. Allen, Midjourney ile.” altında yarışmaya katıldı. Ayrıca Allen'a göre, bu sadece birkaç düğmeye basma vakası değil, 80 saatlik bir çalışmanın sonucuydu - istediği görüntüyü elde etmek için istemleri değiştirerek ve 900 yinelemeden bir seçim yaparak elde ettiği bir sonuç. Allen zamanını diğer sanatçılardan farklı geçirirken, bu, görüntüyü yaratmanın beceri, çaba veya estetik zevkten yoksun olduğu anlamına gelmiyor tabi ki.

Öte yandan, diğerleri Allen'ın sanatçı olmadığı için yarışmaya girmesinin yanlış olduğuna itiraz edebilir; aslında sanat eserini yaratan yapay zekaydı. Yapay zeka işi mi yarattı, yoksa sadece Allen'ın - asıl yaratıcı - manipüle etmesi için bir araç mıydı?

“Yargıçlar, kendileri üzerindeki etkisi nedeniyle bu özel çalışmayı seçtiler ve Allen kasıtlı olarak resmin ilettiği temaları birbirine bağlamaya çalışıyordu. Bu arada yapay zeka, görüntülerin sahip olabileceği etki hakkında hiçbir fikre sahip değildir; 899 veya 900 resminin aktardığı sanat hakkında farklı düşünmez.”

İşleri daha da karmaşık hale getiren şey ise şu; yapay zekanın yaratılması, intihal konusunu gündeme getiren diğer sanatçılardan gelen verilerine dayanmaktadır. Yapay zeka parçası doğrudan bir kopya olmasa da, eğitildiği sanattan “ilham” alıyor. Genellikle sanat, yeni bir şey yaratmak için stilleri ve teknikleri bir araya getirmekle ilgilidir, bu nedenle bunu tamamen diğer sanatçıları kopyalamak olarak görmek zordur. Parça diğer sanatçıların bir kopyası değilse ve yapay zeka sanatçı değilse, Allen'ın sanatçı olduğu anlaşılabilir. Değilse, o zaman bu, birçok kişinin bu nedenle bir sanat eseri olmadığını ve bu nedenle yarışmaya girmesine izin verilmemesi gerektiğini söyleyebileceği bir sanatçısız bir sanat eseri olacaktır.

Bu büyük sorunun diğer parçası da yarışmanın yargılama süreci. Diyelim ki Allen’ın eserini kendi eseri olarak sunması aslında etik ve yasaldı; yargıçların bu çalışmayı yapay zekanın yardımı olmadan yapıldığı gibi yargılaması etik miydi, bırakın genel kazanan olarak seçmeyi?

“Sanat nedir?” sorusuna cevap vermek yapay zekanın gerçekten böyle bir şey yaratıp yaratamayacağını bize söyleyebilir, ancak böyle bir tanım yapmak oldukça zor ve önyargılı kavramlara güvenmek bizim için daha kolay. Genel olarak sanat, belirli estetik kalıpları takip eder ve insanların anlamlı bulduğu içeriği iletir. Yargıçlar ödülü çağırdığı ruha göre verdi. Bu kadar karmaşık bir soruyu burada açamayız, ancak yaratıcı sürecin bu anlayışının sanatı gerçekten tehdit edip etmediğini sormalıyız. Allen, “Sanat öldü dostum” demekte haklı mıydı? Sanatçılara bir rol kaldı mı?

Kamera ilk geliştirildiğinde insanlar bunun ressamın sonu anlamına geleceğini söylediler ama belli ki ressamlar bugün hala var. Sonuçta, insan sanatçı esere bir tür özgünlük ve benzersizlik getiriyor.

“Yapay zeka estetik seçimin ve estetik yargının yerini almaz, çünkü günün sonunda üretilen herhangi bir şeyin değeri olup olmadığına karar vermemiz gereken biziz. Sanatçının rolü değişiyor olsa da, bu tür eserleri üreten herhangi bir sistemdeki yerleri çok önemlidir.”

Son bir etik konu, genel olarak sanatçının geleceği sorunudur. Allen'ın yanlış bir şey yapmadığını kabul etsek bile, çoğu hala profesyonel sanatçının sonunu kınıyor. Dijital sanatçı RJ Palmer'ın iddia ettiği gibi, “Bu şey işimizi istiyor, yapısı gereği anti-artist.” Allen'ın çalışmasının kendisinin intihal olmadığını kabul etsek bile, yapay zeka tarafından üretilen görüntülerin yalnızca gerçek sanatçıların çalışmaları üzerinde eğitilerek çalıştığını inkar etmek mümkün değil, bu da algoritma daha sonra istediği üslup unsurlarını ödünç alabilir. Bu, daha küçük bir sanatçı, o sanatçının tarzında çok daha hızlı görüntüler üretecek olan yapay zeka kullanan bir şirketle neredeyse aynı derecede çalışmalarından kar elde edemeyeceğinden, fikri mülkiyet kabusu yaratma potansiyeline sahip. Federal mahkemeler şimdi ABD Telif Hakkı Ofisi'nin yapay zeka yapımı bir parçanın telif hakkını reddetmenin yanlış olup olmadığı konusunda bir dava dinliyor.

Öyleyse, çalışmaları yapay zekayı besleyen sanatçılara hak verme sorumluluğunu kim üstlenmeli? Yapay zekayı oluşturan şirketler topladıkları veriler için nasıl bir tazminat sağlayabilir? Bu çözümün uygulanması düşündüğümüzden daha zor olabilir. Örneğin, son aylarda çok popüler olan uygulama Lensa, sanatçıların sanatları çevrimiçi olduğu sürece çalışmalarını devre dışı bırakıp bırakamayacakları bir “metinden görüntüye derin öğrenme” modeli olan “kararlı difüzyonu” kullanıyor. Muhtemelen bunu bir dijital sanatçı olarak okuyorsanız, çalışmalarınız bu algoritmayı beslemek için kullanılmış olabilir.

AI’nın belirli bir alana uygulanması ve işgücüne yarattığı tehdit elbette sanat dünyasıyla sınırlı değil. Sonunda bu sorunların bazılarını hafifletebilecek yasal ve endüstri reformu olabilir, ancak birçok sanatçı şüphesiz acı çekecek ve bu sanat endüstrisini bir bütün olarak baltalayabilir. Bir sanatçının belirttiği gibi yapay zeka sanatı, yapay zekanın tek başına yaratabileceği bir şey değil, her zaman bir tür “türevsel, üretilmiş yapışkan” olacaktır. Dürüst olmak gerekirse, Allen'ın galibiyetinin sonuçları tek bir mavi kurdeleden daha derine iniyor.